Sytuacyjny Plan Rezydencji Wilanowskiej

     Rys historyczny Wilanowa

     23 kwietnia 1677 roku wioska, zwana wówczas Milanów, stała się własnością Jana III Sobieskiego. Wkrótce nazwę zmieniono na Villa Nova, w nawiązaniu do tradycji antycznych, by następnie spolszczyć ją na Wilanów.

     Pałac w Wilanowie wzniesiony został w latach 1681-1696 według projektu Augustyna Locciego. Po śmierci Sobieskiego w 1696 pałac przeszedł na własność jego synów, a następnie od 1720 roku - został siedzibą znanych rodów magnackich: Sieniawskich, Czartoryskich, Lubomirskich, Potockich i Branickich. Rezydował tu też przez krótki czas w latach 1730-1733 król August II Mocny.

     Każda z rodzin dokonywała zmian we wnętrzach pałacu, w ogrodzie i najbliższym otoczeniu zgodnie z aktualną modą i potrzebami. Prowadzone w latach 2003-2011 badania archeologiczne sprecyzowały posiadane informacje na temat wyglądu pałacu i ogrodów, a dodatkowo postawiły kolejne zagadnienia do rozwiązania.

     1. To nie tak, że archeolodzy się nudzą i kopią gdzie tylko popadnie, byle dołek zrobić. Ten księżycowy krajobraz powstał po wyeksplorowaniu pozostałości po nasadzeniach kwiatowych i krzewach. Prostokątny obiekt jest najprawdopodobniej pochodzącym z końca XVIII wieku grobem po ekshumacji. Wskazuje na to kształt oraz znalezione w jego zasypisku fragmenty ludzkich kości.

     1a. Wbrew pozorom, to nie jest relikt trójtorowego basenu królewskiego. Za Jana III Sobieskiego na tym terenie założono ogród owocowy z posadzonymi rzędami drzewkami. Te podłużne wkopy to ślad po późniejszym ich usunięciu przez kolejnych właścicieli Wilanowa.

     2. By coś zbudować, zniszczyć najpierw trzeba coś. Tak wyglądał taras górny w czasie badań w 2009 roku. Zaznaczone obiekty - A, to pozostałości ceglanych baz pod posągi zdobiące ogród w czasach królewskich. Zlokalizowano je niemal na wszystkich narożnikach alejek na górnym tarasie.

     3. Tajemniczy wzór na alejce, to zarys konstrukcji, jaką udało się odkryć w 2007 roku. Była to najprawdopodobniej fontanna z czasów królewskich z marmurowymi elementami użytymi do jej budowy. Kolejni właściciele musieli mieć spore kłopoty finansowe, bo fontannę rozebrano, by sprzedać drogi materiał. Szczęśliwie dla nas zrobili to na tyle dokładnie, że udało się po kształcie wkopu rozbiórkowego - C, w miarę dokładnie zrekonstruować kształt fontanny, który przedstawiony jest dziś na alejce.

     4. Wilanów to nie tylko czasy króla Sobieskiego. Przynajmniej od średniowiecza te tereny były zamieszkiwane przez ludzi. W warstwach leżących pod stopami turystów znajdowane są fragmenty naczyń, przedmiotów codziennego użytku oraz ślady w ziemi pozostawione przez różnego rodzaju obiekty: jamy śmietniskowe - C, półziemianki czy inne konstrukcje oparte na drewnianych słupach - D.

     5. Ogród ogrodem, ale po czymś trzeba chodzić. W profilu widoczne są nawarstwienia kolejnych alejek od końca XVII wieku po rok 2008. Tak jak dzisiaj, alejki za czasów Sobieskiego były wysypane jasnym żwirkiem - C, i być może właśnie na którymś z tych kamyków stanęła stopa króla, gdy przechadzał się, romantycznie nastrojony, wraz z Marysieńką.

     6. Czasy PRL-u charakteryzowały się duża swobodą w traktowaniu dziedzictwa kulturowego. Ogromny wkop przez środek wykopu, to efekt kładzenia instalacji wodnej bez jakiegokolwiek nadzoru archeologicznego i dokumentacji. W konsekwencji mamy nie dość, że zniszczoną na przełomie XVII i XVIII wieku fontannę, to do tego w dużej mierze unicestwione nawet ślady rozbiórki tejże fontanny. Mimo to, zachowane fragmenty pozwoliły na rekonstrukcję kształtu i funkcji obiektu.

     6a. Ale fontanna bez wody? Woda była i nie wiadrami, lecz zmyślnym wodociągiem doprowadzana poprzez drewniane rury - C, które z czasem zamieniły się na zabarwiony na brązowo piasek. Na zdjęci widać fragment drewnianej studzienki - D, w której najprawdopodobniej znajdował się zawór. Studzienka przykryta była kamienną płytą.

     7. Zanim do Wilanowa sprowadził się Sobieski, znajdowała się tu jedna z najstarszych w okolicach Warszawy osada - Milanów, obecna w dokumentach od XIII wieku. Stał tu też dwór szlachecki wraz z zabudowaniami gospodarskimi, które rozebrano przed budową siedziby królewskiej, zostawiając głęboko w ziemi jedynie fragmenty kamienno-ceglanych fundamentów - C.

     Archeologia Wilanowa - cz. II